Rośnie liczba e-uzależnionych dzieci!
Chociaż zjawisko e?uzależnienia nasila się i dotyka coraz młodszych użytkowników nowoczesnych technologii, problem ten nie spotyka się z należytą reakcją właściwych instytucji, to spostrzeżenia po ubiegłorocznej kontroli inspektorów NIK.
Działania skontrolowanych instytucji, które powinny przeciwdziałać e?uzależnieniu dzieci i młodzieży, były przypadkowe i w ocenie NIK nie odpowiadały wystarczająco skutecznie na zagrożenia wynikające z rozwoju nowoczesnych technologii.
Nowe technologie uzależniają
Nowoczesne technologie komunikacyjne trwale i w nieodwracalny sposób zmieniły obraz współczesnej rzeczywistości. Wielu, zwłaszcza młodych ludzi, nie wyobraża sobie życia bez stałego bycia online, używania telefonu komórkowego czy przynależności do portalu społecznościowego. Dlatego e-uzależnienie jest nasilającym się problemem, dotykającym coraz młodszych użytkowników nowoczesnych technologii. Potwierdzają to wyniki badań opinii społecznej oraz opracowań naukowych, które wskazują jednocześnie na szkodliwość nadużywania mediów elektronicznych.
Specjaliści zajmujący się problematyką uzależnień wskazują, że podłoże e-uzależnienia jest w zasadzie takie samo jak w przypadku innych uzależnień. W procesie wspomagania rodziców w przeciwdziałaniu e-uzależnieniu dzieci i młodzieży istotną rolę odgrywają m.in. placówki oświatowe. Szkoły i poradnie psychologiczno- pedagogiczne wspierają rodziców poprzez realizację programów profilaktycznych i wychowawczych, prowadzonych w ramach zajęć szkolnych.
Ile e-uzależnionych w Ostrowcu Świętokrzyskim?
Kontrolerzy NIK w ramach kontroli przyjrzeli się pracy Poradni Psychologiczno -Pedagogicznej w Ostrowcu Świętokrzyskim. Ustalenie liczby dzieci i młodzieży, u których ujawniono problem nadużywania mediów elektronicznych, odbyło się w jej trakcie. Część uczniów z problemami wskazali pracownicy pedagogiczni poradni, część ustalono na podstawie analizy zaleceń adresowanych do rodziców dzieci w wydawanych przez poradnię opiniach i orzeczeniach. Łącznie w okresie kontrolowanym, problem ilości czasu spędzanego przez dzieci i młodzież w świecie wirtualnym stwierdzono u 38 uczniów, w tym podczas badań psychologicznych lub pedagogicznych u 24 uczniów, którym wydano opinię po przeprowadzonych badaniach, w trakcie procesu orzeczniczego u ośmiu uczniów, w trakcie zajęć socjoterapeutycznych u dwóch dziewczynek czy u czterech uczniów, których rodzice zgłosili się z problemem zaburzeń emocjonalnych lub nadużywania komputera i Internetu.
Cytowana w raporcie NIK Bożena Kargul, dyrektor ostrowieckiej poradni wyjaśniła, że problem nadmiernego korzystania z Internetu i urządzeń multimedialnych wśród dzieci i młodzieży narasta.
-Mimo iż uważam, że nasza poradnia dysponuje prawie wszystkimi testami, metodami i standaryzowanymi kwestionariuszami, kupowanymi w Pracowni Testów Psychologiczno – Pedagogicznych w Warszawie oraz w Gdańsku, to jednak okazuje się, że jest brak wielu standaryzowanych testów, kwestionariuszy- mówiła dyrektor. Braki te nie wynikają z niechęci pracowników poradni do realizowania diagnoz w zakresie e-uzależnień, lecz z braku standaryzowanych metod w tym zakresie dla poradni.
Brak standardów badawczych
W raportach z Ostrowca Świętokrzyskiego można natrafić na jeden dość szczególny przypadek chłopca, który wielokrotnie przebywał na oddziale psychiatrii dziecięcej, a u którego zdiagnozowano m.in. uzależnienie mieszane, tj. od alkoholu, narkotyków, dopalaczy, leków. Z wywiadów z rodzicami i badań przeprowadzanych w poradni wynikało, że chłopiec już jako pięciolatek cały dzień mógł spędzać przed komputerem i bardzo go to pobudzało, na zakaz czy ograniczenie już w wtedy reagował agresywnie. Chłopiec uwielbia komputer i w domu jest spokojny tylko jeśli rodzice pozwalają mu na korzystanie z komputera, interesuje się TV i Internetem. W oparciu o zgromadzony materiał dowodowy oraz dokładne rozeznanie sytuacji chłopca, Sąd Rejonowy w Ostrowcu Św. orzekł o zastosowaniu wobec chłopca środka leczniczego w postaci umieszczenia go w zamkniętym zakładzie leczenia uzależnień i skierował go do Wojewódzkiego Szpitala dla Nerwowo i Psychicznie Chorych w Lubiążu.
W szkołach zakaz używania komórek!
Inspektorzy NIK przeanalizowali w Ostrowcu Świętokrzyskim, jak z e-uzależnieniami radzą sobie placówki oświatowe. Pod lupę wzięto działania w Publicznej Szkole Podstawowej Nr 4, gdzie oprócz realizacji programów profilaktycznych opracowano ?Strategię działań wychowawczych, zapobiegawczych i interwencyjnych wobec uczniów zagrożonych uzależnieniem?, w której zawarta została procedura działań interwencyjnych w sytuacji kryzysowej, związanej z nadużywaniem przez uczniów mediów elektronicznych (telefon, komputer, tablet).
Ponadto, na terenie szkoły wprowadzany został całkowity zakaz korzystania z telefonów komórkowych. Wprowadzenie zakazu zostało określone w statucie szkoły, przy czym postanowienia w nim zawarte wprowadzały jedynie zakaz korzystania z telefonów komórkowych w trakcie zajęć edukacyjnych. Zakaz ten został w sposób nieformalny rozszerzony również na czas przerw. W ramach kontroli w PSP Nr 4 przeprowadzono także anonimowe badanie ankietowe wśród uczniów klas V i VI, ich rodziców i nauczycieli w celu uzyskania informacji dotyczących e-uzależnienia. Badaniem objęto grupę 71 uczniów klas piątych i szóstych, 75 rodziców i 29 nauczycieli.
Wyniki badania wskazują, że przedstawiciele wszystkich ww. grup mają świadomość zagrożeń wynikających z powszechnej dostępności do komputera, telefonu komórkowego i Internetu. Niemal wszyscy ankietowani nauczyciele wskazali, że można się uzależnić od korzystania z Internetu, komputera, telefonów komórkowych oraz gier on-line. Również zdecydowana większość ankietowanych uczniów i ich rodziców (ok. 80%) uważa, że można uzależnić się od tych czynności. W opinii 52,1% ankietowanych uczniów, więcej niż połowa kolegów/ koleżanek z klasy nadużywa korzystania z Internetu, według 60,6% więcej niż połowa kolegów/ koleżanek nadużywa korzystania z komputera. 67,1% ankietowanych stwierdziło, że więcej niż połowa kolegów/koleżanek nadużywa korzystania z telefonów komórkowych, 49,3% natomiast, że więcej niż połowa kolegów/ koleżanek nadużywa grania w gry on-line.
Co dalej z problemem?
Kontrola NIK w Polsce wykazała, że Minister Edukacji Narodowej oraz Minister Zdrowia nie opracowali wytycznych określających sposób postępowania w zakresie identyfikowania i diagnozowania zjawiska nadużywania przez dzieci i młodzież mediów elektronicznych oraz realizacji zadań w zakresie przeciwdziałania e-uzależnieniu. Szkoły i poradnie psychologiczno- pedagogiczne, które były pierwszymi jednostkami, mogącymi pomóc rodzicom w dostrzeżeniu i rozwiązaniu problemu nadużywania mediów elektronicznych, nie dokonywały rzetelnej diagnozy środowiska szkolnego pod kątem nadużywania przez uczniów mediów elektronicznych, a tym samym nie posiadały informacji o liczbie uczniów dotkniętych tym problemem. W konsekwencji opracowane i realizowane szkolne programy profilaktyczne i wychowawcze obowiązujące w okresie objętym kontrolą, nie były ukierunkowane na działania w zakresie tej problematyki.
Treść programów profilaktycznych odnosiła się do ogółu działań problemowych i koncentrowała się na szeroko rozpowszechnianych w mediach informacjach o zachowaniach dysfunkcyjnych, polegających na nadużywaniu alkoholu, nikotyny oraz problemie narkomanii i dopalaczy. NIK wskazała, iż jedną z przyczyn braku działań poradni, które mogłyby ujawnić zagrożenia związane z problemem nadużywania mediów elektronicznych był brak odpowiednich narzędzi diagnostycznych w tym zakresie. Brak odpowiednich narzędzi nie pozwala na zdiagnozowanie sytuacji, zidentyfikowanie zagrożeń, a w konsekwencji utrudnia lub wręcz uniemożliwia udzielanie skutecznego wsparcia potrzebującym.
