Dyrektor ostrowieckiego gimnazjum, minister oświecenia publicznego

Został wydalony z Kalisza za udział w strajku szkolnym. Studiował polonistykę, filozofię i pedagogikę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był dyrektorem gimnazjum męskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim, a po rozprawie doktorskiej został ministrem wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Był także wolnomularzem i ewangelikiem, choć pochowany został w obrządku rzymskokatolickim. Mowa o zmarłym w1931 roku Sławomirze Czerwińskim. Mimo, iż w naszym mieście pracował i żył zaledwie kilka lat, to tylko w Ostrowcu Świętokrzyskim został patronem jednej z ulic.

Profesor Piotr Gołdyn z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu jest biografem Sławomira Czerwińskiego. W XXV tomie ?Studiów Łomżyńskich? napisał jego skróconą biografię. Kim zatem był Sławomir Czerwiński? Urodził się on 24 października 1885 roku w Sompolnie. Jego ojciec był zastępcą notariusza. Później rodzina przeprowadziła się do Marchwacza koło Kalisza. Jako dziesięciolatek rozpoczął naukę w gimnazjum klasycznym w Kaliszu. Dość szybko został półsierotą, więc musiał poniekąd utrzymywać się sam, udzielając korepetycji młodszym kolegom. Kiedy w 1905 roku wybuchł strajk szkolny Czerwiński stanął na jego czele, a konsekwencje tego czynu były dla niego dość przykre. Został relegowany, otrzymując tzw. wilczy bilet, co uniemożliwiło mu kontynuację nauki w Królestwie Polskim i Cesarstwie Rosyjskim. Przeniósł się do Krakowa, gdzie jako ekstern ukończył IV Gimnazjum im. Henryka Sienkiewicza. Zaraz potem podjął studia z historii literatury na Uniwersytecie Jagiellońskim . Był również działaczem niepodległościowym, aktywnie bowiem działał w takich organizacjach jak: ZET, Zarzewie. Włączył się także w działalność Stowarzyszenia Calisia, które skupiało studentów krakowskich uczelni wyższych wywodzących się z kaliskich szkół średnich.

W 1910 roku zmuszony był przerwać studia, ze względu na problemy finansowe. W tym też roku, w Kaliszu poślubił Zdzisławę Drzewiecką, z którą miał troje dzieci. Zaraz po tym rozpoczął pracę jako nauczyciel w Szkole Handlowej w Koninie, gdzie przepracował dwa lata. Następne dwa lata spędził w Piotrkowie Trybunalskim, skąd został powołany na kierownika gimnazjurn w Ostrowcu Świętokrzyskim, które to doprowadził do upaństwowienia. Założył w naszym mieście Ostrowieckie Towarzystwo Nauczycielskie. W czasie pobytu w Ostrowcu zmarła na suchoty jego żona, zostawiając go wówczas samego z trójką dzieci. Miała zaledwie 25 lat.

Po odłożeniu pewnej kwoty pieniędzy postanowił wrócić do Krakowa i dokończyć studia, jednakże jeszcze w 1918 roku z ostał zatrudniony w ministerstwie wyznań religijnych i oświecenia publicznego. Między innymi był wizytatorem.  W tym też czasie zatrudnił do opieki nad dziećmi Jadwigę Pietruszkiewicz, z którą wziął ślub, zmieniając równocześnie wyznanie na kalwińskie. Jadwiga była bowiem rozwódką i prawdopodobnie właśnie ewangeliczką-reformowaną. Ta decyzja przysporzyła mu wielu wrogów w środowiskach endeckich i kościelnych. W 1928 roku został przez Kazimierza Świtalskiego powołany na wiceministra oświaty, a w 1929 roku, w kwietniu, kiedy   Świtalski został premierem, powierzył resort oświaty właśnie Czerwińskiemu, który piastował go do 4 sierpnia 1931 roku , do swojej nagłej i niespodziewanej śmierci. To właśnie Czerwiński w 1929 roku wprowadził do polskiego systemu oświatowego ideał wychowania państwowego, który głosił, że każdy obywatel polski, niezależnie od narodowości i wyznania, powinien w czasie pokoju pracować na rzecz państwa polskiego, a w wypadku zagrożenia stanąć w jego obronie.

W czasie urzędowania spotykał się z atakami ze strony środowisk endeckich  i kościelnych, które wnioskowały o jego odwołanie z urzędu. Dla poprawy wizerunku ministra-protestanta w 1930 roku podsekretarzem stanu został ks. Bronisław Żongołłowicz, który miał się w ministerstwie zająć między innymi sprawami wyznaniowymi, na których Czerwiński się nie wyznawał.

Sławomir Czerwiński zmarł 4 sierpnia 1931 roku. Przed śmiercią miał jednakże do konać aktu rewokacji, czyli powrotu na łono Kościoła katolickiego. Niestety, nie wszyscy w ten akt nawrócenia uwierzyli, bowiem Czerwiński nie podpisał stosownego dokumentu, a jedynie miał wyrazić taką wolę . Nie przyjęli tego do wiadomości ewangelicy, a sceptycznie do tego nawrócenia odnosili się również przedstawiciele rządu i hierarchowie kościelni, w tym biskup Stanisław Kostka Łukomski. Mimo tych wątpliwości, pogrzeb odbył się w obrządku katolickim.

Prof. Piotr Gołdyn w nr 6 pisma ?Kaliszanie? dokonał wnikliwej analizy życia prywatnego i zawodowego Sławomira Czerwińskiego, uznając go za działacza państwowego, pedagoga, ministra wyznań religijnych i oświecenia publicznego, ewangelika reformowanego i wolnomularza. Publikacja ta została przyjęta jako pierwsza próba biografii postaci ministra okresu międzywojennego. Autor pisze, że Czerwiński jako nauczyciel do spraw oświaty podchodził praktycznie. Mówiło się, że to pierwszy minister, który wiedział, czego potrzebuje oświata. Był m.in. inicjatorem utworzenia nagrody za najlepszą książkę dla młodzieży z literatury pięknej. ?Za wybitne zasługi na polu oświaty? 24 października 1931 został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Ignacego Mościckiego Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski. Sławomir Czerwiński był autorem nowatorskich prac ?O nowy ideał wychowawczy? i ?Konstytucja państwa a wychowanie publiczne?.

Imię Sławomira Czerwińskiego przez długie lata nosiła Szkoła Podstawowa nr 11 w Kaliszu. Nadal nosi je Szkoła Podstawowa w Ożarowie Mazowieckim. Jak już akcentowaliśmy, jego imieniem nazwano ulicę w Ostrowcu Świętokrzyskim. Kiedy w 1915 roku został dyrektorem ostrowieckiego progimnazjum z polskim językiem wykładowym siedziba placówki mieściła się nieopodal Rynku w budynku doktora Jana Głogowskiego. W roku szkolnym 1915/1916 nastąpiło przekształcenie progimnazjum w gimnazjum. W kolejnym roku szkolnym powołano Radę Opiekuńczą Szkoły w składzie: Adam Mrozowski, Szczepan Bratkowski, Roman Darowski, Tomasz Głowacki, dr Adam Wardyński, Wacław Wodecki, Edward Wołowski. W 1916 roku z inicjatywy Sławomira Czerwińskiego utworzono Towarzystwo Pomocy Szkolnej. Pracował także w ostrowieckim Stowarzyszeniu Nauczycieli Szkół Średnich. Później Rada Miasta wydzierżawiła od kupca Józefa Pfeffera dawne koszary wojsk rosyjskich przy ulicy Polnej i to tam przeniesiono siedzibę gimnazjum, które w 1921 roku zaczęło nosić imię Joachima Chreptowicza. Dotychczasowy budynek w zamian przejęła Rada Miasta, a przy ulicy Głogowskiego, fundatora budynku dla ostrowieckiej szkoły, do dziś mieści się ostrowiecki magistrat.

Imieniem ?Sławomira Czerwińskiego? nazwany został po jego śmierci także okręt zakupiony dla Polskiej Marynarki Wojennej ze składek społeczeństwa i zbiórek w szkołach. Służył, jako okręt-baza dla okrętów podwodnych. ORP Sławomir Czerwiński do 1937 roku stał w porcie na Oksywiu. Później dla marynarzy wybudowano koszary na lądzie, okręt stracił swoją rolę i ostatecznie został złomowany.

Dlaczego Sławomir Czerwiński nie znalazł się w panteonie postaci związanych z II RP? Jak podkreśla jego biograf prof. Piotr Gołdyn, może to być spowodowane przedwczesną śmiercią ministra, odejściem Józefa Piłsudskiego od modelu wychowania państwowego, a po wojnie rządami komunistycznymi oraz niechęcią do sanacji.

Opr. Dariusz Kisiel

Fot. archiwum Ilustrowanego Kuriera Codziennego ? ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego

Print Friendly, PDF & Email

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *