Groby wodzów, grodziska prasłowiańskie i współcześni łowcy krzemienia
Na terenie powiatu ostrowieckiego oprócz obiektów zabytkowych występują także zabytkowe stanowiska archeologiczne, m.in. grodziska, cmentarzyska, pozostałości dawnych osad, nawarstwienia związane z funkcjonowaniem zamków, czy też wsi
historycznych itd. Okazuje się, jak się przekonaliśmy po lekturze Powiatowego Programu Opieki nad Zabytkami na lata 2017 ? 2020, że wraz z rezerwatem archeologicznym ?Krzemionki? na terenie powiatu ostrowieckiego występuje 14 stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków nieruchomych.
W Broniszowicach zlokalizowano cmentarzysko kultury pucharów lejkowatych. Megalityczne grobowce usytuowane na wyżynach lessowych są cennym zabytkiem z czasów pradziejowych.
W Miłkowie znajduje się wczesnośredniowieczne grodzisko datowane na XII -XIII wiek. Stożkowate grodzisko jest cennym reliktem budownictwa obronnego. Położone jest na cyplu naturalnego wzniesienia, na prawym brzegu rzeki Kamionki. Otoczone jest fosą, jego wysokość wynosi 7 metrów, a średnica od podstawy ok. 30 m.
Grodzisko w Mychowie, zaliczone jest do tzw. grodzisk prasłowiańskich. Wczesnośredniowieczny gródek ma kształt wysokiego, niezbyt regularnego kopa z resztkami zachowanych wałów kamiennych. Gródek znajdował się na ostrym wzniesieniu, które opływa strumień Modły, tworząc wokół grodziska trudno dostępny teren podmokły. Od strony wysoczyzny, gdzie znajdował się wjazd, pozostały ślady fosy. Do dziś zachowały się resztki murów z kamienia. Grodzisko zwane również ?Górą Zamkową? z początkową formą drewnianą od XIII – XIV w. przeszło w fazę murowaną.
W Świrnie znajdują się dwa stanowiska archeologiczne, wpisane do rejestru zabytków. Relikty dworu obronnego z końca XVI w. zachowane są pod ziemią i częściowo na powierzchni w postaci zarysów fundamentów. Obecnie fragmenty murów oraz schody do piwnicy dworu Ostrogskich ukryte są w zaroślach. Obszar, na którym zlokalizowano dwór znajduje się w odległości ok. 150 na północ od rzeki Modły. Natomiast pozostałości grobowca megalitycznego z młodszej epoki kamienia zlokalizowane są w odległości ok. 200 metrów od reliktów dworu. Obiekt jest cennym zabytkiem z czasów pradziejowych, I -III tysiąclecia przed Chrystusem. Kurhan z kultury pucharów lejkowatych obecnie zarośnięty jest trawą.
Ruiny zamku wraz z grodziskiem stożkowatym znajdują się w Podgrodziu, na znacznym wyniesieniu o wysokości ok. 200 m n.p.m. Widoczne są ślady wałów i fosy. Pozostałości dworu datowane są na XIV w. Budowla była murowana z dzikiego kamienia i założona została na planie nieregularnego wieloboku. Zachowane zostały oparte częściowo o naturalną skałę większe fragmenty muru z zarysem zapewne czworobocznych baszt. Budowla został zniszczona najprawdopodobniej w XVII w.
W Rudzie Kościelnej znajdują się trzy kopalnie krzemienia pasiastego: Ostroga, Księża Rola i Borowina. Kopalnia ?Księża Rola? o chronologii pradziejowej nie odznacza się na powierzchni rzeźbą nakopalnianą, podobnie jak i sąsiednia kopalnia ?Ostroga? o znacznie większym zasięgu i przebiegu południkowym. Miejsce eksploatacji surowca zaczęło się tu w epoce kamienia. Napowierzchniową formę kopalni stanowi las sosnowy. Pradziejowa kopalnia ?Borowina? jest znacznie oddalona od pozostałych. W ostatnich latach, w związku z modą na wykonywanie z krzemienia pasiastego biżuterii artystycznej, miejsca te narażone są na nielegalną eksploatację surowca, co w konsekwencji może doprowadzić do znacznych zniszczeń. Kopalnie narażone są na niepożądaną penetrację przez osoby pozyskujące krzemień pasiasty do celów handlowych.
Z kolei wczesnośredniowieczne grodzisko, pochodzące najprawdopodobniej z przełomu XII i XIII w., w Nietulisku Małym należy do tzw. grodzisk prasłowiańskich. Kształt grodziska przybiera formę kopca o owalnej podstawie bez zachowanych śladów fosy i wałów.
W Garbaczu występuje natomiast zespół 5 kopców megalitycznych w formie kurhanów. Megality są prawdopodobnie pochówkami wodzów plemiennych. Pochodzą z epoki neolitu. Kopce stanowią cenne obiekty zabytkowe, pochodzące z czasów pradziejowych.
