Życie jak u Pana Boga za piecem może się skończyć. Kopalnia zagrozi wpisowi do UNESCO

W Rudzie Kościelnej ruszy olbrzymia kopalnia dolomitów. Informacja ta wywołała panikę wśród mieszkańców pobliskich wsi. Większość obawia się degradacji środowiska, ruchu załadowanych ciężarówek, kurzu, wybuchów, a rolnicy wysuszenia upraw rolnych.

-Żyje nam się tutaj, jak u Pana Boga za piecem. Jest spokój, cisza, las i pola wokół oraz rzeka ? mówią zgodnie mieszkańcy. Tymczasem chcą nam zgotować gehennę. Pamiętamy jak dawno temu była kopalnia w lesie. Wybuchy było słychać w domu. Ziemie są tutaj mało urodzajne. Rolnicy dwoją i się troją, aby utrzymać uprawy. Taka kopalnia doprowadzi do wysuszenia terenu i degradacji środowiska daleko wokół kopalni. A jak się ma do tego wpis Krzemionek do UNESCO? Wszyscy chwalili się tym sukcesem, a teraz w sąsiedztwie zabytku ma być kopalnia. Jak zostanie otworzona taka kopalnia, to czy nie stracimy tego wpisu. Wtedy to będzie wstyd na cały świat.

Dyrektor Muzeum Historyczno -Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim, dr Andrzej Przychodni nie ukrywa, że wydobywanie dolomitów w sąsiedztwie unikatowego zabytku może skutkować poważnymi sankcjami ze strony UNESCO oraz nieodwracalną degradacją środowiska.

Park kulturowy ma chronić

Przypominamy, że porozumienie w sprawie współpracy na rzecz Krzemionkowskiego Regionu Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego, zgłoszonego do wpisu na listę światowego dziedzictwa UNESCO, zawarte zostało 19 lutego 2019 r. pomiędzy muzeum Krzemionki, powiatem ostrowieckim, powiatem opatowskim, gminami Bodzechów, Ćmielów, Ożarów, Nadleśnictwem Ostrowiec Świętokrzyski, Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w Kielcach oraz  Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Kielcach.

-Podmioty te zobowiązały się do działania na rzecz dokonania wpisu – mówi dyrektor A. Przychodni. W międzyczasie były określone strefy buforowe dla poszczególnych elementów, zatwierdzone przez Komitet Światowy w Baku w dniu  lipca 2019 r. Dotyczyły prehistorycznych pól górniczych w Krzemionkach, Koryciźnie, Borowni i na Gawrońcu. Chodziło o zachowanie krajobrazu kulturowego tego obszaru. Dla jego skuteczniejszej ochrony przewidziano powstanie Parku Kulturowego Pradziejowego Górnictwa nad Kamienną. O tym, jaki ma być ostateczny zasięg parku kulturowego, będą decydować samorządy. Każda z gmin będzie uchwalać ten sam park, ale według właściwości terytorialnej, czyli w obrębie granic danej gminy.

Aby znaleźć się na Liście UNESCO zabytek nie tylko musi posiadać wybitną rangę, być zachowany w dobrym stanie, być wyjątkowy w skali światowej, ale też troska o niego musi być akceptowalna społecznie. Utworzenie parku kulturowego miałoby się stać dodatkowym potwierdzeniem tej akceptacji, co potwierdziły w czerwcu 2019 r. gminy Bodzechów, Ćmielów i Ożarów podpisując list intencyjny.

Wpis do UNESCO zagrożony

Planowana kopalnia dolomitów w Rudzie Kościelnej znajduje się w strefie buforowej zatwierdzonej przez UNESCO, co wywołało jeszcze w listopadzie ubiegłego roku oburzenie obecnych właścicieli terenu, którzy twierdzili, że jest to naruszenie własności prywatnej.

Dyrektor muzeum w Krzemionkach potwierdza, że granice parku kulturowego leżą w gestii gmin, więc mogą się one zmienić w stosunku do przedstawionej w listopadzie propozycji. Dyskusji nie podlegają jednak granice stref buforowych.  Tym bardziej,  że w jednej ze stref obok samych Krzemionek jest pole górnicze zwane Księżą Rolą odkryte przez prof. Stefana Krukowskiego. W przypadku naniesienia na mapę wszystkich stanowisk archeologicznych na terenie, gdzie jest przewidywany park kulturowy, mapa byłaby w ogóle nieczytelna, ze względu na nasycenie tym rodzajem dóbr kultury. Stąd wziął się zakres terytorialny parku, zaproponowany przez Artura Jedynaka ? kustosza Działu Archeologii MH-A.  

Co się zatem stanie, jak do Rudy Kościelnej wjadą ciężarówki, koparki i fadromy?

-Najprawdopodobniej Komitet Światowy na kolejnym posiedzeniu stwierdzi, że nie zostały spełnione wszystkie warunki, które sami proponowaliśmy jako strona polska i Krzemionkowski Region Prehistorycznego Górnictwa Krzemienia Pasiastego utraci rangę zabytku światowego- mówi dyrektor.

-Krzemionki są jedne, Borownia jest jedna, Korycizna jest jedna i Gawroniec jest jeden, a złóż dolomitu, chociażby na terenie województwa świętokrzyskiego naprawdę jest wiele – słyszę. Nawet zakładając, że jeżeli skarb państwa musiałby zapłacić zadośćuczynienie właścicielom w związku z niemożnością prowadzenia tej działalności, to nie są według mnie środki, które są zbyt wysoką ceną, skoro możemy utracić tak ważny przywilej, jakim Krzemionki zostały obdarzone w roku ubiegłym.

Po nas choćby potop

Zadośćuczynienie właścicielom terenu, gdzie miała by powstać kopalnia musiałaby zapłacić gmina Ćmielów. 

-Prośba o opiekę ministerialną nad przygotowaniem projektu parku kulturowego ma posłużyć wsparciu dla samorządu Ćmielowa, w sytuacji kiedy do takich ostatecznych sytuacji musiałoby dojść ? jak zapewnia dyrektor muzeum.

-Radni gminy Ćmielów muszą brać pod uwagę daleko idące konsekwencje, niestety mamy często myślenie w stylu Ludwika XV – ?po nas choćby potop?. Za ten ewentualny błąd, który możemy popełnić zapłacą przyszłe pokolenia, nasze dzieci i wnuki- przestrzega dyrektor Krzemionek. Nie mówiąc już o stracie wpisu do UNESCO, wtedy wstyd będzie na cały świat. Bo tak, jak ta chwała spłynęła na nas w roku ubiegłym, tak, niestety, ten efekt negatywny również będzie miał szeroki oddźwięk. Oczywiście sytuacja samorządu Ćmielowa jest w tej chwili nie do pozazdroszczenia.

Plan dopuszcza kopalnie

Jak podkreśla burmistrz Joanna Suska istnieje przepis prawa miejscowego w postaci uchwały rady miejskiej z 13 marca 2003 r. w sprawie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego części sołectwa Rudy Kościelnej, który dokładnie określa jakie działania mogą być podjęte na ww. terenie.

-Celem planu jest przeznaczenie terenu usytuowanego w Rudzie Kościelnej wskazanego w uchwale rady miejskiej Ćmielowa z dnia 4 sierpnia 2001 r. pod eksploatację złoża wapieni jurajskich, obiekty produkcyjno-przetwórcze oraz urządzenia infrastruktury technicznej ? cytuje burmistrz. Zamierzeniem ustaleń przedmiotowego planu jest uwzględnienie zasad zrównoważonego rozwoju i zapewnienie integracji wszelkich działań podejmowanych w jego granicach, w celu umożliwienia podjęcia eksploatacji złoża wapieni czy uwzględnieniu ochrony występujących w sąsiedztwie unikatowych kultury materialnej, stanowisk geologicznych, zabezpieczenie ochrony środowiska ochroną obszarową. Z uwagi na bliskie sąsiedztwie ustanowionego zarządzeniem prezydenta Rzeczpospolitej pomnika historii Krzemionki dla ochrony rzadkich i chronionych roślin oraz kopalni krzemienia pasiastego ustala się obowiązek uzgadniania ze Świętokrzyskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków każdego etapu postępowania administracyjnego,  poczynając od decyzji w sprawie udzielenia koncesji na wydobycie aż do zatwierdzenia planu ruchu zakładu górniczego włącznie. Eksploatacja, urobienia, złoża wapienia Ruda Kościelna może być prowadzona metodą mechaniczną lub innymi metodami nie powodującymi powstania szkodliwej fali sejsmicznej. W razie odkrycia w trakcie prowadzenia prac obiektów archeologicznych nastąpi przerwa w ich wykonywaniu aż  czasu zakończenia badań ratowniczych, których koszty poniesie inwestor.

Potrzebne wszelkie decyzje

Jak mówi burmistrz kopalnie nie są właścicielami terenów, gdzie są złoża wapieni. Noszą się dopiero z zamiarem kupna obszaru. Ruszenie kopalni musi być poprzedzone szeregiem decyzji czy to konserwatora zabytków, czy koncesji na wydobycie.

-Na dzień dzisiejszy nikt z nas tak naprawdę nie wie czy inwestor otrzyma koncesję , bo przecież musi być ona poprzedzona wydaniem decyzji środowiskowej – mówi burmistrz.

Do tematu na pewno powrócimy. Będziemy także śledzić poczynania wszystkich, którzy mają możliwość pomóc w sprawie. Ojców sukcesów w momencie wpisania Krzemionek do UNESCO było wielu. Czy teraz Krzemionki i gmina Ćmielów zostaną pozostawione same sobie? Czas pokaże.