W Ostrowcu nie zapomnimy o cukrowni. W Izbie Pamięci Cukrownictwa coraz więcej eksponatów

Izba Pamięci Cukrownictwa z siedzibą w Częstocicach powstała z inicjatywy Zarządu Krajowej Spółki Cukrowej S.A. Lokalizacja Izby Pamięci Cukrownictwa w Częstocicach nie jest przypadkowa, gdyż położona jest na terenie jednej z najstarszych na ziemiach polskich cukrowni. Izba Pamięci Cukrownictwa wzbogaciła się ostatnio o dwa nowe urządzenia.

-Otrzymaliśmy piłę taśmową firmy Kirchner z początku XX wieku z dawnej cukrowni w Nowym Stawie oraz nożycę gilotynową Fabryki Maszyn w Kowarach z lat 60. XX wieku, pochodzącą z Cukrowni Malbork ? mówi Waldemar Brociek, kustosz Izby Pamięci Cukrownictwa.

Pod koniec ubiegłego i na początku bieżącego roku ostrowieckiej Izbie Pamięci  Cukrownictwa Kutnowska Hodowla Buraka Cukrowego ze Straszkowa przekazała kilkanaście maszyn i urządzeń rolniczych, m.in. siewnik Nordhausen, młynek, młockarenkę, wyorywacz palcowy i opielacz trzyrzędowy. Ze Straszkowa do Ostrowca trafił też kolejny transport maszyn i urządzeń, m.in. kombajn Hage do młócenia nasienników, tarka z piłami do pobierania miazgi z korzeni buraków cukrowych, płótniarka do czyszczenia nasion buraka cukrowego, a także analizator ? linia Venema do oznaczania zawartości melasotworów w korzeniach buraka cukrowego. Maszyny te eksponowane są w hali byłej paczkarni w dziale poświęconym nasiennictwu i uprawie buraka cukrowego.

-W osadzie mieszkalnej przy dawnej cukrowni ?Częstocice? likwidowane są obecnie murowane małe obory, pochodzące z przełomu XIX i XX wieku ? mówi Waldemar Brociek. -Były to pomieszczenia gospodarcze wydzielone pracownikom cukrowni, gdzie trzymane były krowy, świnie, kury i kaczki. W okresie późniejszym większość z nich została zamieniona na komórki lub garaże. Dzięki uprzejmości Zakładu Usług Miejskich mogliśmy z kilku komórek zdemontować drzwi oraz okienka. Przy okazji, pani Anna Godos, dawna użytkowniczka jednej z komórek, z której zdemontowane zostały drzwi przekazała nam do nich klucz. Teraz obiekty te będą wykorzystane na nowej wystawie ? w zabudowie ścianki wystawienniczej wstawione zostaną na dole drzwi, a na górze okienko; to wszystko na tle powiększonej fotografii komórek ? ceglanej ściany.

Śmiało można też rzec, że budowa przybudówki komunikacyjnej do Izby Pamięci Cukrownictwa postępuje. Zasadniczy korpus jest już prawie gotowy. Trzeba go tylko przykryć dachem. Następnym krokiem będą roboty wykończeniowe w środku, takie jak: wyłożenie płytkami schodów, instalacja windy, wprawianie drzwi i okien, tynkowanie i itp.

-W chwili obecnej rozbudowa budynku poprodukcyjnego mieszczącego Izbę Pamięci Cukrownictwa o zewnętrzną klatkę schodową jest na etapie zamknięcia wybudowanej części budynku dwuspadowym dachem ? informuje W.Brociek. -Kolejne etapy to ocieplenie klatki schodowej, położenie struktury elewacji, montaż instalacji wewnętrznych centralnego ogrzewania i elektrycznej oraz montaż windy wraz z pracami wykończeniowymi wewnątrz budynku. Na zakończenie budowy powstanie parking oraz podjazd do budynku izby pamięci. Nowa przybudówka umożliwi komunikację pomiędzy trzema kondygnacjami budynku izby, ułatwiając także osobom niepełnosprawnym zwiedzanie wystaw.

W Izbie Pamięci Cukrownictwa w Częstocicach w Ostrowcu Świętokrzyskim w gablotach eksponowane są produkty, mapy, plany cukrowni, papiery wartościowe, pieniądze w formie monet i banknotów, pocztówki z cukrowni, medale, sztandary, okolicznościowe puchary, wazony. Całości dopełniają dokumenty, zdjęcia urządzenia laboratoryjne i obrazy, a także wyświetlany pokaz multimedialny opowiadający o historii cukrownictwa na ziemiach polskich na przestrzeni wielu lat. Wiele eksponatów pochodzi z I połowy XX wieku. Pokaz multimedialny opowiada o historii cukrownictwa na ziemiach polskich na przestrzeni wielu lat. Na stelażach wystawienniczych, oświetlanych automatycznie, ukazana jest cała historia cukrownictwa. Na jednych z plansz możemy obejrzeć nigdy nie zrealizowany projekt budowy kolejki wąskotorowej, prowadzącej z cukrowni w Częstocicach do Ćmielowa. Na zdjęciach możemy oglądać pierwszą szkołę utworzoną przy naszej cukrowni w Częstocicach, a także doprowadzenie w 1883 r. kolei, za pomocą której można było przywozić do cukrowni buraki nawet z odległych terenów. Częstocice posiadały zresztą jedną z większych plantacji buraka cukrowego.

Do dyspozycji zwiedzających uruchomiony jest infokiosk, wyposażony w ekran dotykowy. Pełni funkcję informacyjną, jest skarbnicą wiedzy, eksponatów i ciekawostek związanych z Izbą Pamięci Cukrownictwa. W kiosku multimedialnym możemy zobaczyć wszystkie zgromadzone w izbie pamięci zdjęcia urządzeń, urządzenia, mapy pokazujące organizację cukrowni, akcje cukrowni, karty pocztowe miejscowości z budynkami cukrowni w tle oraz varia, medale, reklamy, sztandary i pamiątki zgromadzone przez cukrownie. Ponieważ po I wojnie światowej brakowało pieniądza państwowego, dlatego wiele cukrowni, zwłaszcza na terenach niemieckich, wydawało swoje pieniądze lokalne.

Najstarszym spośród ponad 600 zgromadzonych obiektów w izbie pamięci jest pochodzący z 1839 r. wypis umowy pomiędzy Leonem Popławskim ? właścicielem wsi Serniki w guberni lubelskiej, a Bankiem Polskim na pożyczkę służącą uruchomieniu cukrowni. Umowa pożyczki z Bankiem Polskim zawarta 29 sierpnia 1839 r. na kwotę 284.722 zł 9 groszy pozwoliła pracować cukrowni w latach 1841-1850. Wartość historyczną mają plomby pochodzące z różnych cukrowni. Plomby te stosowano dlatego, że rząd rosyjski wprowadził akcyzę na cukier, także cukru trzcinowego z zagranicy. Na wystawie pośród wielu  fotografii można zobaczyć nagrobek Franz Karl Acharda, założyciela w Konarach w 1802 r. pierwszej w Europie cukrowni.

W izbie pamięci zgromadzono także mnóstwo planów, rysunków sytuacyjnych i przekrojów budynków, urządzeń, a także druki, sprawozdania, czasopisma polskie, niemieckie, rosyjskie zajmujące się rynkiem cukrowniczym oraz książki z dziejów cukrowni i te chemiczne, ukazujące tajemnice produkcji cukru. Zgromadzono ponadto liczne dokumenty, korespondencje, sprawozdania zarządów cukrowni, czy też akcje cukrowni.

W izbie pamięci zgromadzono również wiele urządzeń pomiarowych. Uwagę przykuwa okular do mierzenia poziomu cukru. Na uwagę zasługują też pochodzące z 1926 r. dwie części turbiny stosowanej w naszej cukrowni. Jest też porcelana, kufle, wazony, gadżety sportowe, uświetniające rocznice  poszczególnych cukrowni, które prowadziły i sponsorowały wiele zespołów sportowych przy okazji organizując wiele zawodów sportowych, m.in. wędkarskie przy okolicznych stawach. Można także oglądać cały dział wystawienniczy poświęcony nasiennictwu buraka cukrowego. Ciekawy jest zbiór torebek z cukrowni z całej Polski, w które pakowano cukier.

Jeśli w takim tempie przybywać będzie Izbie Pamięci Cukrownictwa eksponatów i pamiątek, to kto wie, czy placówka w niedalekiej przyszłości nie zyska statusu Muzeum Cukrownictwa?