Nasz prawnik wyjaśnia. Dziedziczenie ustawowe i testamentowe – jednocześnie?

– Kilka miesięcy temu zmarł mój dziadek. Pozostawił testament, w którym mnie również uwzględnił. Ostatnio dowiedziałem się, że testament nie reguluje całości spadku. Jak będzie zatem dzielona pozostała część masy spadkowej – pyta czytelnik.
-Powołanie do spadku to podstawowy element prawa spadkowego. Polskie prawo spadkowe przewiduje dwa rodzaje powołania do dziedziczenia – wynikające z ustawy (dziedziczenie ustawowe) oraz wynikające z testamentu (dziedziczenie testamentowe) – wyjaśnia Przemysław Plaskota (KANCELARIA PRAWNA, ul. Krucza 2, I piętro, 150 m od Urzędu Skarbowego, tel. 41 247 25 00).
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce wtedy, gdy spadkodawca nie sporządził testamentu lub testament jest nieważny, albo gdy osoby powołane do dziedziczenia nie chcą, lub nie mogą być spadkobiercami. Dziedziczenie ustawowe może odnosić się do całego spadku, albo do jego części. O tym, kto będzie dziedziczył, rozstrzygają wtedy przepisy Kodeksu cywilnego. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych – zasadę tę stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych (zstępni to: dzieci, wnuki, prawnuki itd.).
Z kolei osoba, która ma pełną zdolność do czynności prawnych (to znaczy nie jest osobą małoletnią bądź częściowo/ całkowicie ubezwłasnowolnioną), ma prawo rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci przez testament, w którym może powołać do dziedziczenia całości lub części spadku jedną, lub kilka osób. Do dziedziczenia na podstawie testamentu można powołać właściwie każdą osobę zarówno fizyczną, jak i prawną. Jedynym ograniczeniem jest tutaj wola spadkodawcy. To on decyduje, kto otrzyma całość lub odpowiednią część majątku po jego śmierci.
Możliwa jest także sytuacja, w której dochodzi do dziedziczenia w części na podstawie testamentu oraz w części na podstawie ustawy. Są dwie takie sytuacje.
Po pierwsze wtedy, kiedy spadkodawca w testamencie rozporządzi tylko częścią swojego majątku. W takiej sytuacji, pozostała część majątku spadkodawcy podlega dziedziczeniu ustawowemu.
Po drugie wtedy, kiedy jeden ze spadkobierców powołanych na podstawie testamentu do całości spadku, nie chce, lub nie może być spadkobiercą. W tym przypadku, aby doszło do dziedziczenia łącznie na podstawie ustawy i testamentu muszą zostać spełnione dodatkowo dwa warunki. Pierwszym warunkiem jest brak podstawienia przez spadkodawcę innego spadkobiercy, gdyby ten pierwszy nie chciał , albo nie mógł być spadkobiercą. Drugim warunkiem jest wyłączenie przez spadkodawcę przyrostu. Brak wyłączenia przyrostu powoduje, że udział spadkobiercy, który nie chce, lub nie może zostać spadkobiercą przypada pozostałym spadkobiercom testamentowym w stosunku do ich udziału w spadku.