Jaki Rynek? Od centrum administracyjnego po ogrody wodne (wizualizacje)

Nowy ratusz miał stanąć między Górną Połacią, a ulicą Szeroką

Mija prawie ćwierć wieku od momentu, kiedy młodzi architekci zaproponowali nową wizję zagospodarowania centrum Ostrowca Świętokrzyskiego. Była tak interesująca, że ówczesny wiceprezydent miasta Krzysztof Gruszka wybrał się do Wrocławia na obronę pracy magisterskiej Kingi Kamińskiej – Skuzy. Dziś pani Kinga prowadzi w Kielcach pracownię architektoniczną Archiplaneo, łączącą pasję tworzenia przestrzeni od skali ogólnospołecznej do indywidualnej.

W swojej pracy, którą Kinga Kamińska- Skuza obroniła w 2000 roku na Wydziale Architektury i Urbanistyki Politechniki Wrocławskiej we Wrocławiu, zaproponowała budowę w Śródmieściu naszego miasta centrum administracyjno-usługowego górnej części Rynku, a więc ratusza z prawdziwego zdarzenia oraz Centrum Promocji Regionu Świętokrzyskiego. Owe centrum zostało tak zaplanowane, by jednocześnie włączyć do tkanki miejskiej dworce PKS i PKP i połączenie ich z aleją, ulicą Kościelną, Wąską Uliczką i samym Rynkiem, a także urzędami administracji lokalnej. Koncepcja ta zawierała takie urządzenie centrum, aby przyczyniało się do ożywienia umierającej z wolna wówczas dolnej części miasta. Zaproponowano w niej wykonanie ciągów pieszych i rowerowych przebiegających przez zielone tereny w centrum miasta. Planowano powstanie obiektów malej architektury, jak fontanna, amfiteatr, punkty gastronomiczne. W koncepcji Śródmieścia specjalną role odgrywały tereny Parku Miejskiego w większości niewykorzystane.

Najciekawsze jest to, że ratusz, jako reprezentacyjny budynek użyteczności publicznej i tradycyjna siedziba samorządowych, a być może także Urzędu Stanu Cywilnego, miał stanąć między Górną Połacią Rynku, a ulicą Szeroką. Znaczna część budynku miała być zarezerwowana na różne cele komercyjne i wynajem powierzchni pod działalność usługową. Na parterze budynek miał nawiązywać do charakteru zabudowy śródmiejskiej i miały mieścić się w nim sklepy i sale konferencyjne. W podziemiach planowano urządzenie dwupoziomowego garażu, z którego mogliby korzystać zarówno urzędnicy samorządowi, jak i klienci dojeżdżający do punktów usługowych i handlowych. Z kolei w części budynku przeznaczonej na działalność urzędów zaprojektowano duże hole wejściowe funkcjonujące na zasadzie pakietu bankowego.

Chaos i betonoza

Taki projekt, trzeba podkreślić, że niezwykle ciekawe, o ile budził zainteresowanie, nigdy nie doczekał się w naszym mieście ani dyskusji, ani wdrożenia w życie. Mówiono, że jest kosztowny i wiąże się z odszkodowaniami związanymi z wywłaszczeniem mieszkańców Górnej Połaci. Kilka lat później jednak za grube miliony złotych zwyciężyła idea zabetonowania Rynku płytami granitowymi, a po koncepcji jak najlepszego zintegrowania centrum miasta ze wspomnianą dolną częścią Ostrowca słuch zaginął. To czytelny sygnał, że nie dba się o wygodę mieszkańców. To raczej mieszkańcy muszą się dostosować do wymyślnych realizowanych prze poszczególne ekipy planów budowlanych, no i tempa prac, tak jak chociażby obecnie od dwóch lat przy rozbudowie drogi wojewódzkiej w samym sercu miasta. Czy te prace połączą i zintegrują Rynek z pozostałymi częściami miasta, przekonamy się. Na razie musi opaść kurz po robotach drogowych, a w mieście przestać rządzić koszmarny wręcz chaos komunikacyjny.

Wracamy i to chętnie do pomysłów zagospodarowania Rynku i Śródmieścia, które popołudniami przypomina sceny z filmów o wymarłych miastach.  Od wielu lat słyszymy, że nie ma ludzi, nie ma gdzie zaparkować auta, nie ma restauracji, nie ma organizowanych imprez i coś z tym fantem trzeba zrobić. Jak pamiętamy, organizowano nawet liczne konkursy urbanistyczne. Niektóre projekty zawierały nawet koncepcje urządzania placu zabaw dla pociech, a jeszcze inne przekształcenia centrum w Rynek-Las. Gmina rozstrzygała konkursy, wypłacała nagrody, ale nikt nie odważył się niczego zmienić.

Od wyspy ciepła do zielonej wyspy

Piszemy o tym też dlatego, że obecne władze uznały Rynek za miejsce charakteryzujące się niewystarczającą ilość terenów zieleni urządzonej i odpowiednio osłoniętych terenów rekreacyjnych dostępnych dla mieszkańców. Dodatkowo wysoki udział powierzchni nieprzepuszczalnych i nieefektywny system retencji wody opadowej z Rynku nie pozwala na naturalną retencję wód w glebie oraz ich zagospodarowanie na miejscu. Płyta Rynku podczas fali upałów stanowi swoistą miejską wyspę ciepła, co uniemożliwia korzystanie z tej przestrzeni przez mieszkańców. Mając na względzie powyższe opracowano projekt obejmujący budowę zrównoważonego systemu retencji oraz zwiększenie czynnej biologicznie i hydrologicznie powierzchni Rynku. Przedmiotem projektu jest kompleksowa modernizacja Rynku Ostrowca Świętokrzyskiego w celu zwiększenia odporności miasta na zagrożenia wynikające ze zmian klimatu, w tym udostępnienie atrakcyjnej dla mieszkańców przestrzeni publicznej, która odzyska swoje funkcje przyrodnicze.

Projektodawcy zakładają, że ich cele osiągnięte zostaną poprzez zastosowanie zielono – niebieskiej infrastruktury służącej likwidacji miejskiej wyspy ciepła, zwiększeniu powierzchni czynnych biologicznie i hydrologicznie oraz retencjonowaniu wód opadowych w miejscu ich powstania. W ramach projektu powstaną obiekty małej retencji o łącznej pojemności 464,24 m3, w tym zbiornik retencyjny o pojemności 75m3 i cztery ogrody deszczowe. Projekt obejmuje również przebudowę nawierzchni utwardzonych Rynku na nawierzchnie wodoprzepuszczalne o łącznej powierzchni 940 m2. Powstaną także nowe tereny zielone o powierzchni 3047 m2. Łącznie otwarta przestrzeń zrekultywowana w mieście wyniesie 3987 m2. Dodatkowo inwestycja obejmuje budowę sieci kanalizacji deszczowej o łącznej długości 102,9 m.

Cztery ogrody deszczowe

Główny zakres prac zakłada przebudowę nawierzchni utwardzonych na utwardzone wodoprzepuszczalne, utworzenie 4 ogrodów deszczowych nieinfiltrujących w formie zagłębień w terenie. Retencja wody nastąpi w miejscu opadu. Nasadzona zostanie także roślinność, m.in. 36 nowych drzew oraz krzewów i rabat kwietnych. Staną skrzynki korzeniowe. W sumie na Rynku będzie 118 drzew. Zamontowane zostaną żagle przeciwsłoneczne, zacieniające alejki.

Wody deszczowe z całego terenu Rynku maja być grawitacyjnie odprowadzane przewodami kanalizacji deszczowej do projektowanego szczelnego zbiornika retencyjnego o pojemności 75 m3. Wody opadowe zgromadzone w zbiorniku będą wykorzystywane do podlewania zieleni w obrębie płyty Rynku. Podlewanie zieleni będzie także realizowane poprzez instalację wody szarej. Powstanie infrastruktura towarzysząca, a to w celu oświetlenie terenu ogrodów deszczowych i terenów zielonych oraz montaż drewnianych ławek. Zakłada się, że tak urządzony obszar będzie posiadał nie tylko funkcje relaksu i odpoczynku, ale również edukacyjne.

Twórcy nowej koncepcji zakładają, że poziom płyty Rynku zostanie ujednolicony. Zlikwidowany zostanie podział na dwa tarasy oraz zdemontowane zostaną schody dzielące poprzecznie płytę Rynku, co pozytywnie wpłynie na dostępność całej przestrzeni, w tym do ciągów pieszych. Projektowane nawierzchnie nie będą utrudniać poruszania się. Mówi się, że w promieniu dwóch km od Rynku mieszka 34 tys. mieszkańców, które będą miały bezpośredni dostęp do nowej i udoskonalonej zielonej infrastruktury.

Za ile?

Gmina w maju podpisała umowę w ramach Funduszy Europejskich dla Polski Wschodniej 2021-2027 na realizację przebudowy Rynku. Zakończenie realizacji inwestycji przewidziano na grudzień 2026 roku. Całość prac ma kosztować 5 mln 106 tys. zł, z czego 4 mln 340 tys. zł pochodzić będzie właśnie z funduszy europejskich.