Shalom Aleichem. Ludwik Wacholder – przedwojenny radny i dentysta

Ludwik Wacholder urodził się 14 marca 1884 roku w Warszawie jako syn Szlamy Abrama i Racheli (Tatar) Wacholderów. Jego małżeństwo z Zyssą Margulies zostało zarejestrowane w 1911 roku w Opatowie. Mieszkali w Ostrowcu przy ulicy Iłżeckiej 38. Raptaluz z 1942 r. zarejestrował, że został zastrzelony 28 kwietnia 1942 r., jako jedna z 36 ofiar hitlerowskiej rzezi tego dnia. Jego syn Zeev Wacholder przeżył i po Holokauście przeniósł się do Izraela. Losy jego żony nie są znane. Szlachetny charakter Ludwika w zakresie pomagania uchodźcom zarówno po pierwszej wojnie światowej, jak i podczas Holokaustu został udokumentowany w dwóch artykułach z Księgi Yizkor.

Otrzymaliśmy z Projektu Pamięci Żydów Ostrowca i jego szefa Aviego Boreinsteina kolejną garść informacji. Jedna z nich donosi, że surowy okres zimy 1915 r. rozpoczął się od wysiedleń Żydów z tak pobliskich miejscowości, jak Szewna, Lipsko i Tarłów. W naszym mieście zgromadzili się żydowscy uchodźcy… Miejscowi Żydzi starali się pomóc uchodźcom, jak tylko mogli. Powołano komitet pomocy uchodźcom, który pomagał w znalezieniu dla nich mieszkania, a także utworzono ogólnodostępną kuchnię, aby nie czuli głodu… Miejscowi Żydzi pomogli im w osiedleniu się i odbudowaniu przedsiębiorstw. Pomoc udzielili także Żydzi amerykańscy, a przedstawiciele amerykańskiej rady pomocy udali się do Ostrowca, aby dowiedzieć się, w jakiej formie poproszono ich o pomoc. Doktor Wacholder został wybrany na przedstawicieli Żydów w radzie amerykańskiej w naszym mieście, a na jego zastępcę wybrano Yaakowa Mendla Goldfingera. Doktor Wacholder, który był znany ze swoich szlachetnych cech i ciężko pracował, aby pomóc uchodźcom, zginął w Holokauście – o tym możemy przeczytać w Ostrowiec Yizkor Book 1971, "Ostrowiec, miasto, w którym dorastałem", autor: Simcha Mintzberg (str. 125) ]

W książce Konin Yizkor, 1968, "Ostrowieckie Towarzystwo Pomocy Konińskim Uchodźcom", Eliezer Langer (s. 509)] czytamy z kolei, że na początku grudnia 1939 r. wezwano ostrowiecki komitet żydowski do szefa „Gestapo” z informacją, że przez Ostrowiec przechodzi transport Żydów, którzy nie jedli od kilku dni i że otrzymali pozwolenia na rozdawanie dla nich jedzenie. Zaprowadzono 1200 Żydów do synagogi w Ostrowcu Mizrachi „Jawne” i natychmiast wystosowano apel do ostrowieckiej gminy żydowskiej, aby ktokolwiek zajmuje to stanowisko, obowiązany był dobrowolnie zabrać Żydów do domu oraz zapewnić im wyżywienie i nocleg. Prośba została uwzględniona. Pierwszym, który odpowiedział, był doktor Wacholder, który natychmiast przyjął parę starszych osób. Po nim wszyscy przyjmowali do domu Żydów z Konina, tak że o godzinie 1 w nocy wszyscy mieli przydzielone miejsce na nocleg…

Monika Pastuszko w swoim artykule „Radny, dentysta, obywatel” pisze, że spacerując przedwojenną Aleją 3 Maja – niegdyś promenadą i główną ulicą Ostrowca – wciąż można zobaczyć piękne, stare kasztanowce. W 2012 roku otrzymały miano „Kasztanów nad rzeką Kamienną” i decyzją Rady Miejskiej Ostrowca stały się pomnikiem przyrody . We współczesnym Ostrowcu powszechnie wiadomo, że drzewa te zasadzili harcerze. Należy jednak pamiętać, że to właśnie 23 kwietnia 1917 roku Rada Miejska podjęła decyzję o posadzeniu drzew wzdłuż Alei. Wykonanie postanowienia – jak czytamy w książce „Żydzi Ostrowieccy” oddano trzyosobowej grupie z Ludwikiem Wacholderem na czele.

Kim był Ludwik Wacholder? Był to żydowski dentysta, urodzony w 1881 r., zabity w 1942 r. W 1917 r., podczas sadzenia drzew, miał 36 lat i był członkiem pierwszej powojennej rady miejskiej. Później zajmował się sprawami oświatowymi i sanitarnymi jako radny. Nie był członkiem żadnej partii, ale przez wiele lat był syjonistą i aktywnym obywatelem. Był m.in. członkiem Komitetu Bezpieczeństwa Publicznego. Komitet powstał po upadku monarchii Habsburgów, aby zapobiec bałaganowi na ulicach. Później pracował dla organizacji charytatywnej, dzieląc pieniądze przesyłane przez żydowskich emigrantów z Nowego Jorku.

Wacholder został zamordowany przez Niemców 28 kwietnia 1942 roku przez SS. Jak można przeczytać w książce Ostrowiec Yizkor, został zastrzelony przez Petera, esesmana, mimo że Peter kilka tygodni wcześniej obiecał Wacholderowi „wieczną wdzięczność”. Wieczną wdzięczność, bo żydowski dentysta zrobił mu złote zęby. Tego dnia na ulicach Ostrowca zamordowano 36 Żydów, a 72 wysłano do Treblinki. Uważano ich za tych, którzy mogą przeciwstawić się władzom okupacyjnym. Wśród nich znalazł się Wacholder, aktywny obywatel Ostrowca.

W tekście wykorzystano także informacje zawarte w pracach „Ostrowiec. Pomnik na ruinach wyniszczonej gminy żydowskiej” , G. Silberberg, MS Geshuri, Tel Awiw 1971 oraz W. Brociek, R. Renz, A. Penkalla „Żydzi ostrowieccy. Zarys dziejów” , Ostrowiec Świętokrzyski 1996.

Fot. https://jewsofostrowiec.com/