W Paryżu badany jest wniosek o wpis Krzemionek na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO
W środkowej Polsce, na wschód od Gór Świętokrzyskich, wydobywano w czasach prehistorycznych metodami górniczymi wyjątkowej urody krzemień.
Tak jak obecnie i wtedy przyciągał on uwagę wzorzystością brązowo szarych pasmowań, pięknych zwłaszcza po oszlifowaniu. Dzisiaj możemy go oglądać w biżuterii kobiet w wielu krajach Europy i Ameryki Północnej. Przed tysiącami lat, w młodszej epoce kamienia, wyrabiano z niego ostrza siekier, groźnej broni ówczesnych wojowników. Ten atrakcyjny surowiec znany jest pod nazwą krzemienia pasiastego. Splot pomyślnych okoliczności sprawił, że do naszych czasów przetrwały znakomicie zachowane kopalnie tego surowca, eksploatowanego na niewielkim obszarze po obu stronach doliny rzeki Kamiennej, lewego dopływu Wisły. Najsłynniejsza z nich, wymieniania w publikacjach naukowych na całym świecie, to ?Krzemionki Opatowskie? ? dzisiaj rezerwat przyrodniczo-archeologiczny w pobliżu Ostrowca Świętokrzyskiego. Dwie inne, mniejsze kopalnie, równie dobrze zachowane, to ?Borownia? i ?Korycizna?. Wybitne znaczenie wszystkich trzech dla prehistorycznego dziedzictwa kulturowego Europy i świata podnosi zlokalizowanie i rozpoznanie archeologiczne pozostałości pradziejowych wiosek społeczności trudniących się górnictwem krzemienia pasiastego i dalekosiężną wymianą wykonanych z niego ostrzy siekier. Najlepiej znana z górniczych wiosek położona była w Ćmielowie, nad doliną Kamiennej. Ten wspaniały zespół stanowisk archeologicznych datowany jest na około 3500-1500 lat p.n.e. W dniu 31 stycznia 2018 r. został on zgłoszony przez Polskę do wpisania na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO pod nazwą: ?Krzemionkowski region prehistorycznego górnictwa krzemienia pasiastego?.
Jego charakterystykę i znaczenie dla światowego dziedzictwa udokumentowano w obszernym, bogato ilustrowanym wniosku zatytuowanym: Krzemionki Prehistoric Striped Flint Mining Region. World Heritage Nomination, Poland, January 2018, liczącym 394 strony druku, przygotowanym przez Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim, wspólnie z Narodowym Instytutem Dziedzictwa z Warszawy. Prace nad wnioskiem trwały od wiosny 2015 r.
Kompleks prahistorycznych kopalń krzemienia pasiastego w Krzemionkach koło Ostrowca Świętokrzyskiego to jeden z najciekawszych i największych obiektów tego typu na świecie. Jego wyjątkowość wynika z doskonale zachowanych hałd górniczych i zagłębień poszybowych, a zwłaszcza podziemi kopalń, które pomimo upływu tysięcy lat dotrwały do naszych czasów w prawie niezmienionym stanie. W Krzemionkach prześledzić można większość pradziejowych technik pozyskiwania krzemienia, od najprostszych jam, po duże, skomplikowane kopalnie będące szczytowym osiągnięciem pradziejowej techniki górniczej.
Odkryte w 1922 roku przez geologa Jana Samsonowicza pole eksploatacyjne w Krzemionkach ma powierzchnię 78,5 ha, szerokość od 20 do 200 m i długość 4,5 km – skupiono na swoim obszarze ponad 4 tysiące kopalń. Kopalnie funkcjonowały przez znaczną część neolitu i we wczesnej epoce brązu (ok. 3900 do 1600 p.n.e.).
Ze względu na swoją wyjątkowość i walory naukowe teren kopalń jest objęty ochroną archeologiczną i przyrodniczą oraz posiada status Pomnika Historii. Pradziejowe kopalnie krzemienia w Krzemionkach pretendują także do wpisania na listę Światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Obecnie największą atrakcją turystyczną Krzemionek jest trasa podziemna o długości prawie 500 m prezentująca wyrobiska neolitycznych kopalń. W pawilonach ekspozycyjnych obejrzeć można rekonstrukcję obozowiska górników i pracowni krzemieniarskiej oraz zadaszonego szybu sprzed 5 tysięcy lat. Ponadto dla zwiedzających udostępniona jest zrekonstruowana osada neolityczna oraz grobowiec megalityczny.
fot. Krzysztof Pęczalski, MHA/M.Głąb
