Dąb Bartek w dobrej kondycji

W tym roku leśnicy szczególnie niecierpliwie oczekiwali rozwoju liści u dębu Bartka rosnącego w Nadleśnictwie Zagnańsk zaniepokojeni tym co stało się z dębem Chrobry. Symbol świętokrzyskiej przyrody jest jednak w dobrej kondycji. Jest pod stałą opieką leśników w ramach projektu zachowania i ochrony, a w tym roku planowana jest ekspertyza dotycząca jego zaopatrzenia w wodę.

Nietypowe warunki pogodowe ? kwietniowa susza, a potem wyjątkowo późne majowe przymrozki potwierdziły, że strategia rozwojowa dębu Bartka sprawdza się. Wraz z końcem maja to wyjątkowo witalne jak na swój wiek i historię drzewo zaczęło rozwijać liście. Bartek to późna forma fenologiczna dębu szypułkowego (tardifolia). Liście puszcza o 2-4 tygodnie później niż forma wczesna (praecox). Wiele dębów i innych roślin w tym roku ucierpiało od przymrozków późnych, które utrzymywały się wyjątkowo długo, dłużej niż do ?Zimnej Zośki? i ?Zimnych Ogrodników?. Odczuli to też leśnicy szkółkarze, którzy nie spali kilka nocy z rzędu chroniąc zasiewy przez deszczowanie czy okrywanie.

Istotne w strategii dębów późno rozwijających liście jest też to, że są mniej narażone są na żerowanie niektórych gatunków owadów. Dąb Bartek w ocenie odwiedzających go turystów, ale i naukowców charakteryzuje się wyjątkowo zdrową koroną z gęstym ulistnieniem.

Choć leśnicy doczekali się już wielu potomków Bartka ? i to tych identycznych genetycznie przez szczepienie zrzezów na podkładkach i tych z żołędzi, to w tym roku szczególnie mu kibicują i oczekują, że za chwilę, w ślad za rozwojem liści tu i ówdzie pojawią się kwiaty i uda im się zebrać choć kilkaset żołędzi. Jeśli tak będzie zostaną one przekazane do leśników z Nadleśnictwo Daleszyce, którzy w Gospodarstwie Nasienno-Szkółkarskim wyhodują kolejne Bartusie. Cały czas leśnicy czekają też na Bartusie z in vitro ? choć akurat tu dąb Bartek jest oporny i jak twierdzi dr hab. Paweł Chmielarz z Instytut Dendrologii PAN w Kórniku jest to cecha raczej osobnicza, niż kwestia sędziwego wieku?

Pomnik przyrody dąb Bartek to symbol świętokrzyskiej przyrody, otoczony jest troskliwą opieką leśników w ramach projektu ochrony i zachowania finansowanego ze środków własnych Lasów Państwowych (Funduszu Leśnego). Po szeregu ekspertyz i działań dotyczących poprawy jego statyki (m.in. konserwacja systemu podpór i wiązań) oraz zdrowotności (m.in. doświetlenie korony, usunięcie nalotów drzew i roślin zielnych z wgłębień w obrębie konarów) ze względu na zmianę klimatu, trudne warunki pogodowe, ujęcia wody w pobliżu i związane z tym obniżenie wód gruntowych w tym roku szczególną uwagę leśnicy poświęcą właśnie zagadnieniom wody w jego otoczeniu. W 2018 roku. Instytut Badawczy Leśnictwa na zlecenie Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych sporządził Kompleksową ocenę stanu zdrowotnego i statyki pomnika przyrody dąb Bartek oraz zalecenia konserwatorsko-ochronne. W obszernym opracowaniu wiele uwagi poświęcono ocenie warunków hydrologicznych w otoczeniu drzewa. Podkreślono fakt, iż wybudowanie w latach 70-tych ujęcia wody dla miasta Kielce (w szczególności 2 studnie głębinowe w odległości ok. 250 m od drzewa) spowodowało istotne obniżenie się poziomu zwierciadła wody gruntowej. W wyniku eksploatacji ujęcia wody i znacznego obniżenia się poziomu zwierciadła wody pod dębem, pod koniec lat 70-tych wybudowano system studni nawadniających w celu poprawy warunków wodnych drzewa, obecnie system ten już nie funkcjonuje. Ostatnie pomiary w 2017 roku wykazały jednak, iż poziom wody podniósł się i osiągnął rzędną pierwotną sprzed budowy ujęcia. Podkreślono, iż z uwagi na dość głębokie zaleganie wody pod dębem Bartkiem, które sięga ok. 10 m pod poziomem terenu można przyjąć, że drzewo posiada opadowo-retencyjny charakter pobierania wody. Wnikliwie przeanalizowano również ryzyko wystąpienia suszy glebowej, która w różnych okresach w latach 2011-2018 wynosiła od kilku do kilkudziesięciu dni. Niedobór wody glebowej powoduje u dębów zrzucanie ulistnionych pędów, przez co ograniczona zostaje powierzchnia transpirującą i poprawia się bilans wodny. Przeprowadzone badania wskazują, iż niedobór wody glebowej stanowi zagrożenie dla stanu zdrowotnego drzewa i być może celowe będzie utworzenie systemu nawadniającego.

? W roku bieżącym na zlecenie Nadleśnictwa Zagnańsk ma zostać sporządzone opracowanie koncepcji rozwiązań technicznych w zakresie instalacji nawadniającej, a w przyszłym roku jeśli będzie taka potrzeba będzie możliwe wykonanie instalacji ? mówi Paweł Kowalczyk, zastępca nadleśniczego Nadleśnictwa Zagnańsk.

Leśnicy cały czas zbierają też zdjęcia i inne pamiątki związane z Bartkiem, gdyż nakład publikacji w całości mu dedykowanej już się prawie wyczerpał i planowane jest jej wznowienie, uzupełnione o wciąż napływające (i to z całego świata!) informacje.

Dąb Bartek wiele już przetrwał ? to co złe ? pożar, wichury, grzyby i związana z tym zgnilizna, to co dobre ? zabiegi mające na celu jego ratowanie, plomby, podpory poprawiające statykę, badania, ekspertyzy, odsłanianie korony. Był świadkiem wielu wydarzeń rosnąc na polanie na wysokiej skarpie rzeki Bobrzy ? ponad 700 lat to dużo. Choć uznany pomnikiem przyrody w 1952 roku to już w 1934 r. odznaczony ? uznany przez sąd konkursowy przyrodników pod przewodnictwem prof. Władysława Szafera za najokazalsze drzewo w granicach międzywojennej Polski. Jest jedną z największych atrakcji turystycznych regionu świętokrzyskiego.

Aby zapewnić mu i zwiedzającym bezpieczeństwo (niestety przed ludźmi ? choćby ostatnio próba kradzieży historycznych krzyży, czy groźby w sieci internetowej) dąb Bartek jest stale monitorowany, gdy sytuacja tego wymaga leśnicy współpracują też z policją przy jego ochronie. Jednocześnie, dzięki kamerom do monitoringu można go zobaczyć online http://www.dabbarteknaszwspolnyznajomy.pl/multimedia/kamera-online

Wokół pomnikowego drzewa w ramach projektu wybudowano też nowe ogrodzenie i ścieżkę edukacyjno-turystyczną, która jest przystosowana dla osób niepełnosprawnych.

Edyta Nowicka, Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Radomiu

 

Print Friendly, PDF & Email

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *