Niezwykłe znalezisko sprzed 7000 lat. Częstocice Mekką archeologów
Na dzisiejszym pałacowym wzgórzu w Częstocicach żyli już ludzie neolitu. Ostrowieccy archeolodzy z każdym wykopem odnajdują tu ślady obiektów z różnych epok.
Ostatnio wykopali obiekt związany z kulturą malicką, której nazwa pochodzi od stanowiska w Malicach koło Sandomierza. W jamie, o kształcie wydłużonego owalu, znaleźli cztery naczynia, z których trzy zachowały się w całości?
Nasi archeolodzy ? Kamil Kaptur i Artur Jedynak ? mówią, że natrafili na dwa pucharki, w tym jeden zdobiony dookolnymi plastycznymi guzkami oraz okazałą i doskonale zachowaną misę na pustej nóżce. W jamie znajdowały się także dwie, kamienne płyty szlifierskie. Jedna towarzyszyła ceramice. Druga, większa, złożona była w centralnej części jamy. I choć nie odnaleźli żadnych szczątków ludzkich, to tak kształt, jak i wymiary obiektu mogą sugerować, że niewykluczone, że mamy do czynienia z pochówkiem. Ewentualne kości mogły jednak nie zachować się ze względu na warunki glebowe. Druga teza zakłada, że obiekt to tzw. cenotaf, czyli grób symboliczny.
Kultura malicka, to jedna z tzw. ?kultur naddunajskich?, a jej rozwój związany jest z grupami ludności, które przybyły na nasze ziemie zza Karpat w V tysiącleciu p.n.e. Kultura malicka rozwijała się bardzo długo i objęła swoim zasięgiem znaczne obszary dzisiejszej Polski, a jej ludność odegrała istotną rolę w dalszej neolityzacji naszych ziem.
Śmiało można rzec, że wzgórze częstocickie jest przysłowiową Mekką dla archeologów. Nie tak dawno archeolodzy z ostrowieckiego muzeum odkryli tu część osady z okresu amfor kulistych. Udowodnili, że mieszkali i prowadzili tu działalność ludzie, począwszy od neolitu, poprzez epokę żelaza do czasów średniowiecznych i dalej do współczesności, co świadczy o ciągłości w tym miejscu osadnictwa i to począwszy od okresu wczesnego neolitu, a więc krzemionkowskiego. Między współcześnie nazywanymi Częstocicami, a neolitycznymi Krzemionkami istniały ścisłe związki.
W Częstocicach pod nowożytnymi nawarstwieniami występują starsze. Są ślady z okresu rzymskiego, ale i obiekty z młodszej epoki kamienia, czyli czasów funkcjonowania neolitycznych kopalni w Krzemionkach. Świadczy o tym znaleziony materiał ceramiczny sprzed 4500 lat, a także koście zwierzęce, fragmenty nieźle zachowanych naczyń i mis w pięknych formach, charakterystycznych dla okresu amfor kulistych.
Teren wokół Pałacu Wielopolskich pełen jest pozostałości po okresie żelaza i to z nawarstwieniami z wczesnego okresu rzymskiego. Kamil Kaptur i Artur Jedynak w ubiegłym roku natrafili na piec z okresu rzymskiego, co świadczy o tym, że na tym terenie była osada produkcyjna okresu rzymskiego. Mówi się, że takich pieców jest w tym miejscu więcej. W badanych warstwach występują przemieszane artefakty zarówno z okresu neolitycznego, jak i przedworskiego, a więc z okresu XIV-XVI wieku, na długo zanim w Częstocicach wybudowano pałac. Po obiektach byłego dworu archeolodzy znaleźli mnóstwo kafli piecowych, które zgadzały się z opisem inwentarzowym. Niektóre z nich miały wyraźny herb Ostrogskich. Natrafili również na pochodzącą z okresu przedpałacowego, pewnie późnodworskiego z XIX wieku, piwniczkę wypełnioną fragmentami potłuczonych setek butelek po winie.
Kilka lat temu nasi archeolodzy ujawnili ciekawy fragment podstawy kamiennej, związanej prawdopodobnie z dawnym folwarkiem oraz liczne obiekty z czasów rzymskich i nowożytnych. Natrafili także na zabytki pochodzące z epoki kamienia, ceramikę i zabytki krzemienne. Odkryli, zgodnie ze źródłami historycznymi, trzy poziomy osadnicze. Pierwsza z eksplorowanych warstw odsłoniła fundamenty XVII-wiecznego folwarku. Otaczał go dwór, który wszystko na to wskazuje stał albo w miejscu dzisiejszego Pałacu Wielopolskich, albo w jego najbliższym sąsiedztwie. Archeolodzy dokopali się do fragmentu zabudowy folwarcznej z kamiennej podmurówki i śladami słupów drewnianych. To była rzadko występująca tzw. konstrukcja przysłupowa, którą np. imituje nowoczesny budynek na Krzemionkach. Wykopalisku towarzyszyła jama, związana z czasem budowy pałacu. Odnaleziono w niej kafle ceramiczne, szklane butelki, fragmenty kieliszków. Druga z eksplorowanych warstw odsłoniła duży obiekt gospodarczy, albo gospodarczo ? mieszkalny z czasów rzymskich, pierwszych wieków naszej ery. Archeolodzy wykopali sporo przedmiotów, związanych z życiem codziennym ? odpadki konsumpcyjne, ceramikę, fragmenty dużych naczyń o pojemności kilkudziesięciu litrów, które służyły do przenoszenia wody lub przechowywania ziarna, a także drobinki przedmiotów metalowych, aczkolwiek mocno skorodowanych. Być może ślady wskazują na funkcjonowanie w tym miejscu zadaszonej drewnianą konstrukcją kuchni. Obok funkcjonował obiekt przemysłowy, prawdopodobnie związany z produkcją żelaza. Świadczą o tym odnalezione żużle miseczkowate, powstałe po obróbce żelaza przez kowala. Trzecia z eksplorowanych warstw wyłoniła z kolei wspomniany już niewielki obiekt, związany z kulturą amfor kulistych, tak charakterystyczną dla czasów neolitycznych kopalni w Krzemionkach. Świadczą o tym odnalezione ? w liczbie ponad stu ? łupki. Po pracy neolitycznego kamieniarza pozostał fragment siekiery, a konkretnie samo ostrze, które można oglądać na wystawie w Krzemionkach.
W Częstocicach udało się również znaleźć szelągi pruskie z czasów króla Zygmunta Starego i Albrechta Hohenzollerna, co wskazują na to, że w tym miejscu obiekty stały już chyba w XVI wieku. Niezwykle istotnym, wręcz sensacyjnym, odkryciem było ujawnienie fundamentu murowanego podpiwniczonego budynku. Czyżby to była nie ujawniona w źródłach oficyna dworska z XVIII/XIX wieku, rozebrana podczas budowy pałacu w latach osiemdziesiątych XIX wieku? Z kolei podczas prac budowlanych w piwnicach natrafiono na elementy oryginalnego systemu kanalizacyjnego z XIX w. Ciekawym znaleziskiem, z okresu przedpałacowego, pewnie późnodworskiego z XIX wieku, są butelki produkowano niedaleko, bo w Ciepielowie, a jakże ? w hucie szkła ?Ostrowsko?, funkcjonującej między 1824, a 1887 rokiem.
Archeolodzy zasypali jeden wykop, a już rozpoczynają pracę nad kolejnym. Co jeszcze znajdą na częstocickim wzgórzu?
