Kapliczka Chrystusa Frasobliwego na granicy Denkowa i Ostrowca

W miejscu, gdzie dziś stykają się ulice – Ostrowiecka, wychodząca ze staromiejskiej struktury Denkowa oraz Denkowska, wychodząca z centrum Ostrowca, w sąsiedztwie parafialnego cmentarza denkowskiego uwagę zwraca przydrożna kapliczka. Znajduje się ona na kopcu ziemnym – zwanym wielki, usypanym dla oznaczenia rozgraniczenia dóbr ostrowieckich od dóbr bodzechowskich w miejscu gdzie Ostrowiec graniczy z miastem Denkowem.
Kapliczka dominuje ponad dolinami rzeki Kamiennej i jej dopływu Strugi Denkowskiej. Kapliczka ma kształt wyniosłego czworobocznego, trójdzielnego obelisku, murowana, otynkowana, w części
szczytowej otwarta ku wschodowi, w której osadzona jest kamienna rzeźba Chrystusa Frasobliwego, siedzącego z pochyloną głową wspartą na dłoni. Chrystusa medytującego nad człowieczym losem i zaświadczającego o pobożności miast Denkowa i Ostrowca.
Na frontonie kapliczki znajduje się tablica z wizerunkami płaskorzeźbionych herbów miast Denkowa i Ostrowca i informacją: KAPLICZKA CHRYSTUSA FR ASOBLIWEGO, DAWNA GRANICA MIAST DENKOWA I OSTROWCA.


Herb Rawicz
Po lewej stronie widzimy wizerunek herbu Denkowa. Jest to wyobrażenie herbu Rawicz, przeniesiony z zachowanego odcisku pieczęci miejskiej przedstawiającej postać panny siedzącej na niedźwiedziu z napisem w otoku „MAGMOWI▪L.LVGZ▪DLVI 1584▪”. W ten sposób pieczętowali się Mnichowscy. Pieczęci tej używał też Stanisław dziedzic Mnichowa czyli współczesnego Mychowa, założyciel miasta, zwanego początkowo Wielki Mnichów, późniejszego i obecnego Denkowa.
Rawicz, to znany herb szlachecki upamiętniający cudowne ocalenie panny wydanej niedźwiedziowi na pożarcie. Godło herbu umieszczone na tarczy wyobraża dziewczynę z rozpostartymi ramionami, z twarzą zwróconą przed siebie, włosami opadającymi na ramiona w sukni długiej, tylko po ramiona, na głowie z koroną typu szlacheckiego.
Herb ten pojawił się w Polsce za sprawą rodu Rawitów, którzy przybyli z Czech w XII wieku i osiedli w Małopolsce i na Mazowszu. Wcześniej herb z wizerunkiem panny na niedźwiedziu znany był w Lotaryngii, gdzie przywędrował prawdopodobnie z Anglii. W 1413 r. w wyniku unii horodelskiej, herb przeniesiony został z Polski na Litwę.
Herb Ostrowca Świętokrzyskiego
Po prawej stronie na tablicy widnieje wizerunek herbu książąt Ostrogskich Baklay, powstałego z połączenia herbów: Ogończyk u góry – strzała z żeleźcem na półpierścieniu skierowanym w dół i Leliwa u dołu – gwiazda nad półksiężycem z rogami zwróconymi w górę.
Herb ten powstał za sprawą hetmana litewskiego, kniazia Konstantego Iwanowicza Ostrogskiego na początku XVI wieku na pamiątkę jego synów – Ilii (Eliasza), którego żoną była Beata Kościelecka herbu Ogończyk oraz Wasyla (Konstantego Wasyla), ożenionego z Zofi ą Tarnowską herbu Leliwa. Synowie Konstantyna dokonali stylizacji herbu, poprzez zestawienie herbów Ogończyk i Leliwa na jednej tarczy. W kolejnym pokoleniu syn Konstantego Wasyla, książe Janusz Ostrogski pod koniec XVI wieku, nadaje jednolitej kompozycji złożonej z herbów Ogończyk i Leliwa, nazwę Baklay, tj. Biała Perła.
Herb Baklay – za sprawą księcia Janusza Ostrogskiego latach 1603 – 1620, dziedzica miasta Ostrowca, wprowadzony został do kompozycji herbu miasta Ostrowca. Najwcześniejszy znany jego wizerunek pochodzi z odbicia pieczęci miejskiej przyłożonej na dokumencie z 1792 r. Odciśnięta na papierze okrągła pieczęć ma w otoku napis łaciński, częściowo nieczytelny, „SIGILLUM OSTROV…” (PIECZĘĆ OSTROW [CA]).
Pieczęć wyobraża mury obronne z blankami, ponad którymi wznoszą się dwie baszty, z których lewa jest niższa. W centralnej części kurtyny murów usytuowana jest wieża bramna z otworem rozszerzającym się ku dołowi. Wieża i baszty nakryte są dachami namiotowymi. Szczyty baszt zwieńczone są gałkami na krótkich masztach, zaś na szczycie wieży bramnej powiewa w prawo zwrócona chorągiew z trójkątnym wycięciem umieszczona na maszcie. Baszty posiadają po jednym łukowo zakończonym oknie, wieża natomiast ma trzy okna także łukowo zakończone, Wewnątrz otworu bramy miejskiej widnieje wizerunek herbu książąt Ostrogskich Baklay.
Wizerunek herbu miasta Ostrowca z dokumentu z 1792 r. stał się pierwowzorem współczesnego herbu miasta Ostrowca Świętokrzyskiego, zatwierdzonego uchwałą Miejskiej Rady Narodowej Ostrowcu Świętokrzyskim z dnia 29 września 1988 r. podpisanej przez jej przewodniczącego Sławomira Kopańskiego i opublikowanej w Dzienniku Urzędowym Województwa Kieleckiego Nr 28 poz. 286 z dnia 21 grudnia 1988 r. Inicjatywę podjął i procedurę uchwalenia herbu Ostrowca Świętokrzyskiego przeprowadził Zbigniew Wacław Pękala.
W jubileusz 400-lecia Ostrowca
Skąpe źródła faktograficzne nie pozwalają na określenie daty wykonania kapliczki. Nie wskazują jej fundatora czy też fundatorów. Z kontekstu wiedzy historycznej oraz oceny formy architektonicznej kapliczki można sądzić, iż powstała na przełomie XIX/XX wieków. Wiadomo natomiast, że postać Chrystusa wykonana została w 1997 r. z inicjatywy Zbigniewa Pękali, w nawiązaniu do obchodzonego wówczas 400-lecia miasta Ostrowca i, że plastyczną formę Chrystusa nadał artysta Tadeusz Maj wraz z grupą nauczycieli i uczniów Zespołu Państwowych Szkół Sztuk Plastycznych w Kielcach.


-W tym też czasie kapliczka poddana została gruntownej renowacji. Została otynkowana, wykonano nowe zwieńczenie kamienne, nawiązujące do kultury antyku, a w 2007 roku staraniem Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Ostrowieckiej, Towarzystwa Przyjaciół Denkowa i Rady Osiedla Denków na frontonie kapliczki umieszczona została tablica z wizerunkami płaskorzeźbionych herbów miast Denkowa i Ostrowca oraz informacją: KAPLICZKA CHRYSTUSA FRASOBLIWEGO – DAWNA GRANICA MIAST DENKOWA I OSTROWCA – przypomina Zbigniew Pękala.
– W uroczystości odsłonięcia i poświęcenie kapliczki i herbów miast Denkowa i Ostrowca, która odbyła w grudniu 2007 r., wzięła udział społeczność Denkowa i Ostrowca – przypomina Leszek Pasek, wieloletni prezes Towarzystwa Przyjaciół Denkowa. -Mszę w intencji wspólnoty Denkowa i Ostrowca w kościele Miłosierdzia Bożego w Ostrowcu Świętokrzyskim odprawił ks. prałat Tadeusz Lutkowski, zaś okolicznościowe kazanie wygłosił ks. Stanisław Jaskuła z parafi i św. Stanisława z Denkowa. Uroczystość poprzedziła sesja popularnonaukowa z wystąpieniami: ks. dr. Jacka Beksińskiego nt. Chrystus łączy społeczności Denkowa i Ostrowca oraz Zbigniewa Pękali nt. Kapliczka Chrystusa Frasobliwego – granica dawnych miast Denkowa i Ostrowca w krajobrazie kulturowym Ostrowca Świętokrzyskiego. Patronat nad uroczystością objął senator, prof. dr. hab. Adam Massalski. Scenariusz uroczystości przygotował Zbigniew Pękala, przewodniczący Towarzystwa Przyjaciół Ziemi Ostrowieckiej.


Dziedzictwo dwóch miast
Od kapliczki roztacza się rozległy widok ku wschodowi na dolinę Strugi Denkowskiej i otaczające ją wzniesienia i na osiedle Rosochy, ku zachodowi zaś, na dolinę rzeki Kamiennej, rozległe łąki, nad którymi piętrzą się wzgórza starego miasta Ostrowca z dominantą kościoła św. Michała; na, usytuowane po przeciwległej stronie doliny Kamiennej, wzgórze Ostrów i w panoramie pasma Gór Świętokrzyskich na szczycie z klasztorem.
W ten krajobraz, w drugiej połowie XVI wieku, wpisały się dwa organizmy miast. Denkowa pierwotnie zwanego Wielki Mnichów oraz Ostrowca. Obecny Denków, rozwijał się na podstawie przywileju króla Zygmunta Augusta, wystawionego 2 stycznia 1564 roku. Jego założycielem był Stanisław Mnichowski herbu Rawa, dziedzic Mnichowa (współczesnego Mychowa), Denkowa (obecnego Denkówka), Goździelina i Bodzechowa. Denków był miastem do 1870 r. Po powstaniu styczniowym, decyzją władz carskiej Rosji utracił swoje prawa. Po latach w 1954 został włączony w strukturę Ostrowca Świętokrzyskiego.

Dziś wraz z miastem Ostrowcem tworzą jego dziedzictwo. Ostrowiec zaś zawdzięcza rozwój Jakubowi Gawrońskiemu herbu Rawa kasztelanowi wieluńskiemu, dziedzicowi Ostrowa, Jędrzejowa, Biechowa, Chmielowa, który przed 1597 r. przez publiczną proklamację czyli edykt, postanowił ściągnąć ludzi z różnych stron i zezwolił im, w leżącym za rzeką Kamienną, na wysokim, piaszczystym wzgórzu północnego brzegu doliny rzecznej, lesie ostrowskim, na wymierzenie placów, wystawienie więcej niż dziesięciu chałup, także wypalanie ogniem i karczowanie lasu, co w efekcie dało początek przyszłemu miastu. W 1598 r., był wspólną własnością Janusza księcia Ostrogskiego, Stanisława hrabi Tarnowskiego oraz Janusza i Wojciecha braci Buczackich, a w początkowych latach XVII stulecia należał już tylko do Janusza księcia Ostrogskiego. W tym okresie do księcia Ostrogskiego należał też Denków. Głównym czynnikiem rozwoju tych miast było rzemiosło i handel. W przypadku Ostrowca w późniejszych latach podstawowym czynnikiem miastotwórczym stał się przemysł.
Dominującymi w krajobrazie miast były obiekty sakralne. W Denkowie – kościół św. Stanisława, w Ostrowcu zaś – kościół, pierwotnie św. Uriela obecnie św. Michała Archanioła. Sąsiedztwo Denkowa i Ostrowca spowodowało, że wyprowadzone z ich rynków, ulica Ostrowiecka z Denkowa i ulica Denkowska wychodząca z rynku ostrowieckiego, stykając się związały oba miasta w jedną strukturę urbanistyczną, tworząc z czasem wyjątkową wspólnotę dziedzictwa. 

Print Friendly, PDF & Email

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *