Shalom Aleichem. Ostrowiec. Miasto między dwiema rzekami

Meir Shimon Geshuri, pisarz i muzykolog ze Śląska, a także historyk wielu miast zamieszkiwanych przez wieki przez ludność żydowską, dokonał w artykule „Ostrowiec – miasto pomiędzy dwoma rzekami” czegoś niezwykłego, przekazując nam w pigułce świadectwo kilkusetletniej obecności Żydów w Ostrowcu – mieście, w którym wiele osób zawodowo lub hobbystycznie, wręcz z pasją, zajmowało się i zajmuje aktualnie odtworzeniem i systematyzacją wiedzy o ostrowieckich Żydach.

Spisana historia Ostrowca, jako miasta tętniącego życiem, niezwykle urokliwie położonego pomiędzy dwiema rzekami, ukazuje wspólne losy mieszczan polskich i żydowskich, na tle tych wielkich i największych wydarzeń. Nawiązuje do rodzącego się w mieście przemysłu i jego rozwoju w stylu – jak czytamy – „polskiego Pitsburga”. Dzięki niej poznajemy także postacie niezwykle ważnych Żydów, mających wpływ na codzienne, także religijne, życie społeczności oraz oddziałujących na funkcjonowanie historycznych osad, jak Klimkiewiczów, Częstocice, Denków, czy Ostrówek, które dziś tworzą integralną część Ostrowca Świętokrzyskiego.

Autor wspomnień „Ostrowiec. Miasto pomiędzy dwiema rzekami” nie unika także nawiązań do trudnych relacji między polskimi i żydowskimi obywatelami, kończąc je na wejściu do Ostrowca legionistów i odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Dziesięć lat później Gershom Bader w swym dziele „Trzydzieści pokoleń Żydów w Polsce” pisał, nawiązując do pięknej legendy, że Żydzi w Polsce znaleźli miejsce, gdzie można się osiedlić oraz rozwijać żydowską duchowość i wielowiekową naukę. Holocaust, który unicestwił kilkanaście tysięcy żyć ostrowieckich Żydów, nie zabił na szczęście naszej pamięci, której strażnikiem jest Avi Borenstein i realizowany przez niego Projekt Pamięci Żydów Ostrowieckich.   

Obszerny artykuł Meir Shimon Geshuri został opublikowany w formie książkowej w szczególnym w życiu rodziny ostrowieckich Żydów Boreinsteinów. Mija bowiem 120 lat od pogromu, w którym zginął w 1904 roku Jankiel Borenstein. 100-letnią rocznicę urodzin obchodzi natomiast jego wnuk Jack Boreinstein, a 60-letnią urodzin jego prawnuk, Avi Boreinstein. Te jubileusze rodzina Aviego, żona i synowie, postanowiła uczcić nie gdzie indziej tylko w Ostrowcu, zwiedzając ważne dla Żydów miejsca naszego miasta. Avi z okazji 100. urodzin ojca Jacka Borensteina będąc w Ostrowcu rozdawał egzemplarze publikacji w urzędach, instytucjach, a także wśród przyjaciół. Tego też dnia na ścianie odbudowanego ohelu nad grobem rabina Majera Chila Halsztoka umieszczono w trzech językach tablicę informacyjną o miejscu i jego znaczeniu.

-Artykuł „Miasto pomiędzy dwiema rzekami” został napisany pod koniec lat 60. w języku hebrajskim/jidysz przez Meira S. Geshuriego. Był to wstęp do Ostrowieckiej Księgi Pamięci wydanej w 1971 roku. Geshuri, który nie pochodził z Ostrowca, zredagował kilka książek Yizkor z innych miast i był pierwszym redaktorem Ostrowieckiej Księgi Pamięci. Artykuł nie zawiera pełnej historii Gminy Żydowskiej w Ostrowcu. Kończy się wraz z okresem zakończenia I wojny światowej – mówi Avi Boreinstein.

7 października 2023 roku Hamas rozpoczął morderczy atak i wojnę przeciwko Izraelowi, największą masakrę (nie tylko) Żydów w ciągu jednego dnia od czasów Holokaustu. Przed tą wojną istniał plan umieszczenia fragmentu tego artykułu w Gazecie Ostrowieckiej, ale z tych oczywistych względów został on wstrzymany. Pojawił się nowy pomysł stworzenia większej publikacji, w tym również treści w języku angielskim. To był idealny sposób na uczczenie setnych urodzin mojego ojca, Jacka Borensteina. Historia jego „ostrowieckiego” życia to historia wielu żydowskich mieszkańców miasta urodzonych w latach dwudziestych XX wieku, ale z szczęśliwszym zakończeniem. Przeżył, nie poddał się i po Holokauście rozpoczął nowe życie, zakładając rodzinę.

Publikacja zawiera historię żydowskiego Ostrowca Geshuriego, tytuły ponad 200 artykułów z Ostrowieckiej Księgi Pamięci oraz świadectwa życia Żydów w mieście. Znajdują się tam kody QR, linki i inne odniesienia do historii Żydów sprzed II Wojny Światowej i Holokaustu, w tym streszczenie przygotowane przez historyka Wojtka Mazana, który nadal bada i upamiętnia żydowską historię miasta.

-W niniejszej publikacji celowo nie jest kładziony akcent na historię Zagłady Ostrowca. Powinniśmy pamiętać o wszystkich setkach lat żydowskiej historii miasta, o czym wspomniał Geshuri. Ostrowiec to nie tylko cmentarz dla ostrowieckich Żydów. Wierzymy, że książka ta będzie ważnym źródłem informacji dla ostrowieckich mieszkańców i ich potomków, z której będą mogli dowiedzieć się więcej o ich bogatej przeszłości- podkreśla Avi Boreinstein.